Erakusketari buruz

Emakumea eta lana Gipuzkoako industrian

Erakusketa hau Europar Batasunak finantzatutako RE-WIRING izeneko ikerketa eraldatzaileko programa baten parte da. Deustuko Unibertsitateaz gain, beste erakunde gailen batzuekin lankidetzan antolatzen da, besteak beste, Portsmoutheko Unibertsitatearekin (Erresuma Batua), Center for Inclusive Leadership (GB), Western Capeko Unibertsitatearekin (Hegoafrika), Utrechteko Unibertsitatearekin (Holanda) eta Gdassk Unibertsitatearekin (Polonia). Herrialde horietako bakoitzak genero-ikuspegia duten botere-hierarkiei buruzko lagin bat hartzen du, desberdintasunak prebenitzeko eta lehengoratzeko, aldaketa-prozesuak katalizatzeko eta pertsonak eta kolektiboak aktiboki inplikatzeko. Erakundeak, arazoak eta pertsonak “berriz konektatzeko” ( to re-wire) lan egiten dugu, desberdintasunak prebenitu eta irauliko dituzten aldaketak sortuz. Erakusketa publiko guztiei zuzenduta dago.

Izenburua emakumeen produkzio-zereginari egindako omenaldia da. Antzinatasunarekin bat egiten dugu – ezhoiko (ohiz kanpokoa euskaraz)/(ez) οἶκος (etxeko ekonomia grekoz) – hitzekin. Greziako oikuetan – ez bakarrik familia-unitatea, baita ekonomikoa ere – emakumeak etxeko gaiak kudeatzeaz arduratzen ziren, ehungintza barne, baita familiaren ongizatea zaintzeaz ere. Emakumeek eragina zuten etxe barruan, batez ere senarrak kanpoan bazeuden, baina ez kanpoan. Domus erromatarretan, emakumeek etxeko kontuak ere kudeatzen zituzten, zaintzarekin, hezkuntzarekin, elikagaien prestaketarekin eta, batzuetan, familiaren finantzekin lotutako zereginak gainbegiratuz. Hala ere, eremu pribatura mugatuta zeuden oraindik, eta legezko eskubide mugatuak zituzten. Erromatarren presentzia Gipuzkoan Bidasoaren itsasadarreko portu eta meatze gune garrantzitsuan oinarritu zen, kostaldean zehar kokaleku eta hondar gehigarriekin. Orduz geroztik, eta bereziki industria-iraultzan, emakumeek lekua hartu zuten sistematikoki ikusezin bihurtu den Europako eskualde aberats horren garapen ekonomiko bikainean.

Abiapuntu horrekin, emakumeek Gipuzkoako ekonomian — arrantzaren, ehungintzaren, portzelanaren, beiraren eta elikaduraren sektoreetan, besteak beste — izan zuten lekua jorratzen du erakusketak, beren artisau- eta arte-balioagatik Gipuzkoako Ondare Bildumen zentroan, GORDAILUAn, San Telmo Museoan (STM) eta Kutxa Fundazioan bildu diren pieza eta argazkien bidez. Alfabeto baten inguruan antolatutako bilduma batean erakusten dizkiogu publikoari emakume langileen errealitatea, iragana eta aniztasuna.

Esposizioak zainketen espaziora ere zabaltzen du lanaren kontzeptua. Espazio hori ez dago inolako objekturekin irudikatuta, hain zuzen ere, lan gisa identifikatzeko zailtasunak azpimarratzeko. Ugalketaren eremukoa da eta, berez, emakumeei egozten zaie. Erakusketa lan ordaindu-produktiboaren eta ez-ordaindu-erreproduktiboaren arteko espazio dikotomikoa ere bada. Gatazka hau Irati Cano Alkainen “A favor, please” (“Mesede bat, faborez”) ikus-entzunezko lanarekin jorratzen da, zeina proiektu honetarako propio sortua izan baita.

Oharra

Proiektu honetan erabilitako tipografia feminismoaren bigarren olatuko (sufragismoa) emakumeek egiten zituzten liburuxka, fanzine, eskuliburu eta pankartetan erabiltzen zituzten tipografietatik eratorritakoa da. Horrela, lana eta lan-eremuan emakumeen espazioa duintzeko borrokan hasi zirenak omendu nahi izan ditugu. Tipografia, Vocal Type https://www.vocaltype.co/history-of/carrie

Mary Lowndes (1857-1929) eta Carrie Chapman Catt (1859-1947) mugimendu sufragista bultzatu zuten eta proiektu honen tipografiari izena eman zioten bi aitzindari izan ziren. Haiengatik eta egunero lan egiten duten eta bizitzak jarrai dezan eragiten duten emakume guztiengatik.

Erakusketaren datak eta beste xehetasun batzuk

Esposizio hau bost herrialdetako erakustaldien zati da, Polonia, Hego Afrika, Holanda eta Belgika barne. Hemen ikusi ahal izango dira izenburuak, tokiak eta datak.

“(Ez)οἶκο Emakumeak / Extraordinary Women”. Deustuko Unibertsitateak antolatua (Espainia)

“Re-form the norm”, Poloniako Gdadisk Unibertsitateak antolatua.

“Good Mom/Bad Mom,” Utrechteko Unibertsitateak antolatua (Herbehereak)

“And I, a newly evolved fish,” Mendebaldeko Lurmuturreko Unibertsitateak antolatua, (Hegoafrika)

“Women on The Move”, antolatzailea: KU Louven (Belgika)

Bost erakusketa, kontzeptu bat

Re-Wiring proiektuko bost erakusketek hainbat gai komun garatzen dituzte, generoaren irudikapen tradizionalei aurre egiten dietenak eta artearen eta kultura materialaren bidez elkarrekin lotutako desberdintasunak aztertzen dituztenak. Erakusketa horiek gai sozial konplexuei heltzeko modu ukigarriak eskaintzen dituzte, materialtasuna azpimarratzean eta generoa, lana, mugikortasuna eta elkarrekin lotutako identitateak objektu fisikoekin, inguruneekin eta teknologiekin elkarreraginean eratzen direla erakustean.

Erakusketetako gai nagusietako bat gorpuzte materialen eta genero-esperientzien esplorazioa da. Erakusketek kolektiboki azpimarratzen dute objektuek eta ingurune materialek nola eratzen dituzten genero-esperientziak. Adibidez, irudi ozeanikoek genero-ikusmolde jariakorrak irudikatzen dituzte, nozio bitarrei desafio eginez. Utrechten erakusketak amatasunaren konplexutasunak eta ugalketa-eskubideak gauzatzen ditu; Anberesko horma-irudiak, berriz, kaleko arte fisikoa erabiltzen du migrazio-esperientziak eta (ez) gizarte-kidetasuna irudikatzeko. Gdansken, arreta emakumeen laneko arropan jartzen da, eta horrek erakusten du emakumeekin ondo bat ez datozen jantziek kalteberatasun fisikoak sortzen dituztela. Donostiako erakusketak emakumeek tresna eta ekipo industrialekin dituzten harremanak aztertzen ditu, uniformeak barne, eta genero-desberdintasunen adierazpen materialak erakusten ditu.

Beste gai garrantzitsu bat baliabideen erauzketaren eta genero-dinamikaren arteko lotura da. Erakusketek baliabideak erlazionatzen dituzte elkarri lotutako botere-egiturekin eta genero-egiturekin. Ura, planeta-baliabide gisa, feminitatearen irudikapenekin lotuta dago, eta ugalketa-eskubideek, berriz, osasun-baliabideetarako sarbidea eskatzen dute. Migrazio-ereduak lotuta daude baliabideen banaketarekin eta emakumeen lanaren eta baliabide naturalen ustiapenean oinarritutako industria-garapenarekin.

Erakusketek gizakien eta gizakiak ez direnen arteko korapiloak ere aztertzen dituzte, gizakien eta haien ingurune material edo naturalen arteko harreman korapilatsuak azaleratuz. Irudi ozeanikoek lausotu egiten dituzte giza gorputzen eta ur-inguruneen arteko mugak, eta ugalketa-teknologiek, berriz, gizakien eta teknologiaren arteko interakzioak amatasunean. Kaleko arteak giza esperientzien eta hiri-paisaien arteko elkarrizketa sortzen du, laneko arropak objektu materialek gorputzeko esperientziei eta segurtasunari forma nola ematen dieten erakusten du, eta tresna industrialek generoko lan-testuinguruetan gizakien eta makinen arteko harremanak nabarmentzen dituzte.

Azkenik, emakumzko esperientzien ikusezintasunaren eta ikusezintasunaren arteko tentsioari heltzen diote erakusketek. Irudikapen jariakorrek genero-kategoria finkoei egiten diete aurre, ugalketa-eskubideei buruzko eztabaidek esperientzia pribatuak argitara ateratzen dituzte eta kaleko arteak espazio publikoetako migrazio-narrazioak ikusgarri egiten ditu. Ondo egokitzen ez den laneko arroparen ikuspegiaren ondorioz, emakumeen gorputzak modu desegokian ikusten da, eta, aldi berean, haien beharrak ikusezin bihurtzen dira. Donostiako erakusketak esplizituki jorratzen du emakumeek industrian duten ikusezintasuna.

Gai horietan zentratzean, Re-Wiring erakusketek ikuspegi interkonektatua eskaintzen dute gai sozial konplexuei heltzeko, materialtasuna nabarmenduz eta generoa, lana, mugikortasuna eta identitate gurutzatuak objektu fisikoekin, inguruneekin eta teknologiekin elkarreraginen bidez nola eratzen diren azalduz.

Erakusketari buruz