Queja (Kexa)
Mugimendu sufragista Espainian Europako beste herrialde batzuetan baino gutxiago ikusi eta antolatu zen. Emakumeek botoa emateko eskubidea 1931n lortu zen Espainian, Bigarren Errepublikan. Benita Asas Manterola, Donostian jaioa, emakumeen eskubideen defendatzaile sutsua izan zen, eta Espainiako Emakumeen Elkarte Nazionaleko (ANME) presidentea. Euskal Herrian, mugimendu sufragistak euskal nazionalismoaren eta katolizismoaren eragina izan zuen. Emakume Abertzale Batzak (EAB), euskal emakume abertzaleen erakundeak, zeregin garrantzitsua izan zuen emakumeen eskubideen sustapenean. Gipuzkoan, Euskal Autonomia Erkidegoko gainerako lurraldeetan bezala, emakumeen hezkuntzan jarri ziren indarrak, emantzipaziorako bidetzat hartzen baitzen. Euskadiko Emakumeen Elkarteak, 1976an sortuak, emakumeen eskubideen aldeko borrokarekin jarraitu zuen frankismoaren osteko garaian.
Gipuzkoako emakumeak sindikatuetan afiliatzea eta langile-borroketan eta gizarte eta politikako aldarrikapenetan parte hartzea eskualdeko gizarte- eta lan-historiaren zati garrantzitsua da. XX. mendearen hasieran, emakumeak sindikatuetan parte hartzen hasi ziren, baina hasiera batean gizonak baino gutxiago. 1912an, “La Aguja/Orratza” sindikatua sortu zen Donostian, eskualdeko sindikatu femeninoetako lehenengotakoa.
1917ko greba orokorrean, Gipuzkoako emakume langileek oso parte-hartze aktiboa izan zuten. Eta 1920ko hamarkadan, Donostiako zigarrogileek lan-protesta garrantzitsuak egin zituzten. Era berean, Gerra Zibilean (1936-1939), emakume askok jarduera politiko eta sindikaletan parte hartu zuen, nahiz eta aldi horrek emakumeen lan-eskubideetan atzerakada ekarri zuen. Frankismoaren garaian, emakumeen jarduera sindikala nabarmen murriztu zen, baina ez zen erabat desagertu.
1960ko hamarkadan, langile-mugimenduaren hazkundearekin, emakumeek garrantzi handiagoa hartu zuten borroka sindikalean. Lasarte-Oriako Michelin enpresako edo Beasaingo CAF enpresako emakume langileek modu aktiboan hartu zuten parte grebetan eta protestetan. Trantsizio demokratikoan, Gipuzkoako emakumeek lan handia egin zuten mugimendu sindikalaren berreraikuntzan. Emakumeen idazkaritzak sortu ziren sindikatu nagusietan, hala nola ELAn eta LABen, emakumeen lan-arazoak berariaz lantzeko. Azken hamarkadetan, Gipuzkoako emakume sindikalistak funtsezkoak izan dira soldata-berdintasunaren aldeko eta lan-diskriminazioaren aurkako borrokan, eta aktiboki parte hartu dute greba orokorretan eta martxoaren 8ko greba feministen antolaketan.