Kilo

Gipuzkoako balantzen eta pisatzeko makinen historiak lotura estua du eskualdeko garapen ekonomiko eta komertzialarekin. Gipuzkoan, pisatzeko neurriek eta tresnek garrantzi historiko handia izan dute, batez ere merkataritzaren arloan. Neurri zaharren marka grabatuak aurkitu dira Gipuzkoako hainbat lekutan, hala nola Zegaman, Bergaran eta Zizurkilen.

Marka horiek merkataritza-eragiketetan ekitatea bermatzeko neurri-patroi gisa erabiltzen ziren. Zegaman, San Martin elizako makilaren marka XVIII. mendekoa izango da ziurrenik. XV-XVI. mendekoa izan daitekeen horma batean dagoen arren, gerora marraztu zutela uste da, 1736tik aurrera gurutzadura berria eraikitzearekin batera. Bergaran, San Martin Agirre plazako arkupeetako zutabeetan grabatutako markak noizkoak diren zehaztasunez jakitea zaila da. Hala ere, Gipuzkoako Batzar Nagusiek 1606an probintzia osoan adreiluen eta teilen neurriak estandarizatzeko hartutako erabakiarekin lotuta daude. Zizurkilen, “gorabillaren” edo “ukondoaren” aipamena zaharragoa da; Batzar Nagusiek 1484an Azkoitian egindako akordio batean aipatzen da. Beraz, marka hori XV. mendean kokatzen da, gutxienez.

XVI. mendean, Gipuzkoako Batzar Nagusiek neurriak probintzia osoan estandarizatzeko erabakiak hartu zituzten. Adibidez, 1606an neurri uniformea ezarri zen Gipuzkoa osoan adreiluentzat eta teilentzat. Neurri estandarizatuek merkataritza-gatazkak konpontzen laguntzen zuten. Horren adibide da Martin Ruiz de San Millánen eta herritarren arteko auzia, 1539-1542an, sele izeneko aziendarentzako lursail zirkularren tamainari buruzkoa.

Balantzek berebiziko garrantzia izan zuten Gipuzkoako merkataritzan, batez ere Europa iparraldearen eta hegoaldearen arteko zubi gisa duen kokapen estrategikoa kontuan hartuta. Irun eta Hondarribia, adibidez, merkataritza-gune garrantzitsuak izan ziren, eta haietan, balantzak funtsezkoak ziren salgaiak pisatzeko. XI. mendeaz geroztik, Gipuzkoako lurraldea itsasoari begira egon da, eta horrek nazioarteko merkataritzari lotutako portuetan balantzen erabilera intentsiboa izan zela adierazten du. Era berean, Amerikarekin harremanak ezarri zirenetik, Gipuzkoa “munduko” ekonomia globalizatuan integratu zen, eta, zalantzarik gabe, horrek neurri zehatzen eta balantza fidagarrien garrantzia areagotu zuen. Emakumeek balantzak erabiltzea eskatzen zuten merkataritza-jardueretan parte hartu zuten, batez ere tokiko merkatuetan eta denda txikietan. Adibidez, Bergarako ehungintzaren tradizio luzean emakumeek garrantzi handia izan zuten, eta ziur aski, balantzak erabiliko zituzten beren lan-jardueretan.