Botila

Esnekien industria

Emakumeek berebiziko garrantzia izan zuten Gipuzkoako esnekien sektorean. Sektore horrek garapen handia izan zuen XX. mendean. 1952an, 25.000 biztanletik gorako udalerrietarako esne-zentralei buruzko dekretua mugarri garrantzitsua izan zen Espainiako esnekien industrian. Handik gutxira, “Gipuzkoako Esne Ekoizleen Probintziako Kooperatiba” eratu zen. 1969an, eskualdeko hiru esne-zentralak bilduko zituen sozietate bat sortzea proposatu zen, eta merkataritza-marka bakarraren pean aritzea adostu zen: Kaiku. Sozietateak hainbat eskuratze egin zituen eta Euskal Herritik kanpora ere hedatu zen.

Euskal Herriak eta Gipuzkoak, XX. Mendean, industrializazio azkarra bizi izan zuten, eta horrek eragina izan zuen emakumeek tokiko ekonomian zuten zereginean. Emakumeek parte-hartze aktiboa zuten bai nekazaritzako lan tradizionaletan eta bai industria berrietan. Haien lana oso garrantzitsua zen baserrien funtzionamendurako; nekazaritzako lanez, abeltzaintzakoez eta etxeko lanez arduratzen ziren. Besteak beste, esnetarako ganadua gobernatzen zuten eta esnekiak egiten zituzten, eskala txikian. XIX. mendearen amaieran eta XX.aren hasieran, emakume askok herriko azoketan saltzen zituzten baserrian egindako produktuak, segur aski, esnekiak barne.

Baina emakumeek industrian zituzten lan-baldintza orokorrak prekarioak ziren. Emakumeek, oro har, kualifikazio eta soldata txikiagoko lanpostuak zituzten. Emakumeen lana aldi baterakotzat eta bigarren mailakotzat jotzen zen, eta horrek arrazoitzen zituen soldata txikiagoak. 1870eko hamarkadara arte, lanaldiak eguneko 14 edo 16 ordura arte luza zitezkeen. Era berean, fabrikak “lantegi beldurgarri” gisa deskribatzen zituzten garaiko higienistek, aireztapen txarra zutelako eta osasuna kaltetzen zuten egoerak zituztelako. XX. mendearen hasieran, emakumeentzat arriskutsutzat jotzen ziren lan batzuk murrizten zituzten legeak ezarri ziren. Hala ere, lege horiek babesa baino gehiago, diskriminazioa ekarri zuten.